Lokalizacja:
Święty Krzyż 1, gmina Nowa Słupia, powiat kielecki, woj. świętokrzyskie
GPS: 50.859458°N, 21.052922°E
internet: www.swietykrzyz.pl
Zaczątkiem budowli sakralnych na Łysej Górze jest kamienny wał kultowy wybudowany w VII lub VIII wieku. Choć pogańska budowla istnieje do dziś, to od blisko tysiąclecia Łysa Góra jest bardzo ważnym miejscem dla chrześcijaństwa.
Już w pierwszych latach po chrzcie Polski na Łysej Górze wybudowano kościół pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej.
Według Jana Długosza, w roku 1006 Bolesław Chrobry ufundował klasztor, w którym osadził Benedyktynów z Monte Cassino. Za Mieszka II klasztor został zniszczony przez Czechów.
Według kronik Bogufała z XIII wieku, fundatorem klasztoru był Bolesław Krzywousty, który (być może) uczynił to w ramach pokuty za oślepienie brata.
Wybudowano kościół jednonawowy ze sklepieniem półwalcowym, o grubych ścianach z małymi oknami. Z tego kościoła zachował się fragment ściany od strony krużganku.
W 1260 roku klasztor został zniszczony przez Tatarów, którzy mordują również zakonników. Klasztor odbudowuje Bolesław Wstydliwy.
W 1370 roku klasztor został zrabowany przez Litwinów.
W wiekach XIII i XIV klasztor staje się znanym miejscem pielgrzymkowym dzięki Relikwiom Krzyża Świętego.
W 1393 roku Władysław Jagiełło ufundował dach ołowiany, organy oraz malowidła bizantyjsko-ruskie w kościele.
W latach 1447 i 59 klasztor został zniszczony przez pożary.
Za czasów Kazimierza Jagiellończyka rozbudowano kościół i klasztor, z której zachowały się krużganki wokół wirydarza.
W 1491 roku, od strony północnej dobudowano szpital i aptekę.
W XVI wieku klasztor podupadł po zniszczeniu go przez Tatarów.
W XVII rozpoczęła się odbudowa klasztoru zapoczątkowana przez Mikołaja Oleśnickiego, wojewodę lubelskiego. Odbudowano mury klasztorne, zmieniono bryłę i elewację kościoła. Dobudowano dwie wieże oraz przebudowano wnętrze na styl barokowy. Wybudowano zachodnie skrzydło klasztoru.
Na początku XVIII wieku klasztor został splądrowany przez Szwedów.
W 1777 spłonął kościół. Mury zostały rozebrane i wybudowano nową świątynię z wystrojem wnętrz w stylu klasycystycznym.
W 1819 roku miała miejsce kasata klasztoru, a relikwie zostały przeniesione do Nowej Słupi. Pod naciskiem pielgrzymów, którzy nadal nawiedzali Święty krzyż, władze zezwoliły na powrót relikwii i zamieszkanie trzech zakonników w klasztorze.
W roku 1882 budynki klasztorne zostały zajęte na potrzeby więzienia, które istniało do roku 1939.
W 1914 roku wojska austriackie zrabowały zabytkowe dzwony i blachę miedzianą oraz wysadziły wieżę. W wyniku wybuchu zniszczeniu uległy sklepienia, popękały ściany oraz spłonęły organy.
W 1919 roku do klasztoru powrócili Benedyktyni, ale po trzech latach zrezygnowali z odbudowy opactwa.
W roku 1936 roku Święty Krzyż został przekazany Zgromadzeniu Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej, którzy szybko odbudowali kościół i klasztor.
W roku 1939 roku klasztor został zbombardowany przez Niemców. Pięciu zakonników zostało zamordowanych w obozach koncentracyjnych.
W latach 1941-42 Niemcy urządzili w dawnym więzieniu obóz zagłady dla jeńców radzieckich.
Po wojnie odbudowano krużganki, kościół, kaplicę i północne skrzydło. Zachodnie skrzydło zostało przekazane na muzeum i pracownie naukowe.
W roku 2014 odbudowano wieżę klasztorną.
Zwiedzając klasztor polecamy również zajrzeć do: Muzeum Przyrodnicze ŚPN , Muzeum Misyjne , Platforma widokowa na gołoborzu , Wieża widokowa
Obok klasztoru przebiega czerwony szlak pieszy im Edmunda Massalskiego
Galeria - Klasztor Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej na Świętym Krzyżu
Początki "budownictwa sakrealnego" na Świętym Krzyżu - kamienny wał opasający wierzchołek Łysej Góry wytyczający święte miejsce kultów pogańskich.
Klasztor od strony wschodniej.
Kościół z odbudowaną w 2014 roku wieżą.
Brawa wschodnia i widok na Pasmo Jeleniowskie.
Kościoł.
Sklepienie półwalcowe.
Krypta grobowa, w której pochowano zakonników benedyktyńskich oraz książę Jeremi Michał Korybut Wiśniowiecki.
Krużganki.
Kaplica Oleśnickich z Relikwiami Drzewa Krzyża Świętego.
Zakrystia.
Muzeum Misyjne.
Wieża widokowa.
W klasztorze znajduje się zaplecze gastronomiczne dla pielgrzymów i turystów.
Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego.
Cmentarz jeńców radzieckich zamordowanych przez Niemców w latach 1941-43.
Zasady i warunki